Krzysztof Gienas
Spam - niechciana reklama.
kgienas@wp.pl
Luty 2001
O zaletach Internetu dla szeroko pojętego biznesu można napisać bardzo
wiele.
Najczęściej uwagę zwraca się na możliwość taniej i swobodnej komunikacji,
sprawdzenia oferty konkurencji , dostępu do baz danych z całego świata i
szybkiego wprowadzania na rynek nowych produktów za pomocą sieci.
W wykorzystywaniu Internetu można więc wyróżnić dwa aspekty:
informacyjny i komunikacyjny [1]. Większość internautów najbardziej ceni
sobie możliwość pozostawania anonimowym w trakcie przeglądania zawartości
witryn. Z drugiej strony marketing elektroniczny w wielu przypadkach narusza
sferę prywatności jednostki [2]. Internet stwarza możliwość dotarcia z
reklamą do milionów użytkowników. Promocja nowych towarów w sieci w wielu
przypadkach stanowi podstawę sukcesu całych kampanii reklamowych ( przykładem
może być Blair Witch Project). Liczniki odwiedzin umieszczane na stronach www
pozwalają ocenić zainteresowanie daną tematyką. Praktycznie na każdej
popularnej stronie można znaleźć bannery reklamujące towary i usługi.
Szczególnie ceniony jest interaktywny charakter Internetu. Użytkownik nie jest
jedynie biernym odbiorcą, to od jego woli zależy co i kiedy będzie przeglądał.
Reklama w sieci bywa agresywna, musi bowiem przyciągnąć naszą uwagę.
Poza tym wykorzystywany jest tzw. direct-mailing czyli bezpośrednie przesyłanie
na skrzynki pocztowe materiałów reklamowych . Właśnie z tą metodą reklamy
coraz częściej kojarzone jest pojęcie SPAM [3] czyli Stupid Persons
Advertisement.
Termin "spam" oznacza tą samą wiadomość wysłaną do jednej lub
wielu skrzynek pocztowych (często wielokrotnie). Sam kontekst i treść
informacji nie są tutaj najistotniejsze (mogą to być zaproszenia do wzięcia
udziału w promocji, zakupów w Internecie, poparcia partii w wyborach itp.).
Liczy się bowiem to, że adresat nie jest zainteresowany taką wiadomością a
często w sposób wyraźny protestuje przed jej przyjęciem. Zdarza się że z
powodu spamów uniemożliwione jest normalne korzystanie ze skrzynki pocztowej.
Elementem towarzyszącym spammingowi jest nachalność nadawcy w oferowaniu
swoich usług. Można więc założyć iż mamy do czynienia z reklamą uciążliwą
w rozumieniu przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Art. 16
niniejszej ustawy wśród czynów nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy wyróżnia
reklamę, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności. (...)przez
uciążliwe dla klientów nadużywanie (...) technicznych środków przekazu
informacji. Przy kwalifikacji spammingu jako czynu niedozwolonej konkurencji
istotne są więc dwie przesłanki:
- naruszenie sfery prywatności, które musi być istotne;
Nie każda oferta reklamowa przesłana na naszą skrzynkę pocztową będzie
istotną ingerencją w sferę prywatności. Wszystko zależy od okoliczności w
jakich została ona wysłana. Pojedynczy e-mail w zasadzie nie będzie uznany za
taką ingerencję.
Wyjątkiem może być spam reklamujący pornograficzną internetową witrynę
poprzez wysyłanie zdjęć do np. członków religijnej grupy dyskusyjnej.
Ingerencja istotna to taka, która wpływa na samopoczucie odbiorcy, narusza
jego spokój psychiczny.
- spamming musi być związany z nadużywaniem technicznych środków przekazu
informacji;
Za nadużycie takie może zostać uznane przesłanie e-maila zawierającego
reklamę wraz z załącznikiem będącym plikiem graficznym lub tekstowym o
rozmiarach przekraczających przeciętne teksty używane w komunikacji
elektronicznej [4] lub załączenie do wiadomości wirusa.
Niemniej jednak ochrona przed spamem przysługująca na podstawie ustawy o
zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma ograniczony zasięg (art. 18).
Dopuszczalne jest również uznanie "spamu" za naruszenie dóbr
osobistych [5] zarówno osób fizycznych jak i prawnych a ściślej mówiąc
wolności komunikowania się. Wolność przepływu informacji w Internecie nie
może naruszać praw jego indywidualnych użytkowników. Nieuzasadnione będzie
powoływanie się w przypadku spammingu na prawo do wyrażania swoich poglądów.
Ponadto art. 6 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów i
odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny stanowi iż
posłużenie się pocztą elektroniczną w celu złożenia oferty zawarcia umowy
może nastąpić wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta. W przypadku
spammingu już z samej definicji tego zjawiska widać, że jest ono ewidentnie
sprzeczne z cytowanym wyżej przepisem. Jednak firmy wysyłające informacje
reklamowe mogą łatwo obejść tą regulację zaznaczając w wiadomości iż
nie stanowi ona oferty w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego.
Wiadomości przesyłane taką metodą można generalnie podzielić na kilka
grup , w których znaleźć można:
· oferujące możliwość szybkiego zarobku czyli "jak szybko zarobić
pieniądze na Internecie";
· reklamujące strony pornograficzne;
· zachęcające do zakupów elektronicznych;
· związane z tzw. łańcuszkami szczęścia.
Adresy skrzynek pocztowych reklamodawcy mogą uzyskać z wielu źródeł,
przy czym nie zawsze są one legalne. Zazwyczaj informacje te pochodzą z grup
dyskusyjnych, ankiet wypełnianych przez użytkowników, zdarzają się także
oferty sprzedaży baz danych zawierających informacje o e-mailach. Na tak
specyficzny rodzaj reklamy narażeni są również właściciele telefonów komórkowych.
Bramki internetowe służące do wysyłania wiadomości SMS umożliwiają
rozpowszechnianie niechcianej korespondencji. Osobiście zetknąłem się ze
spamem przesyłanym za pomocą SMS , była to oferta sprzedaży telefonów komórkowych.
Nadawca zastrzegł oczywiście iż wiadomość została wysłana pod losowo
wybrany numer i nie posiada on żadnych informacji o właścicielu telefonu.
Należy pamiętać iż spam jest również naruszeniem netykiety [ 6 ] tj.
zwyczajów akceptowanych i panujących w środowisku sieciowym. Mimo iż
aktualnie naruszenie zasad netykiety nie może być podstawą pozwu sądowego ,
internauci próbują własnymi siłami zwalczyć to zjawisko. Osoba wysyłająca
takie wiadomości na grupy dyskusyjne musi liczyć się z możliwością
wykluczenia z niej na stałe. Założeniem istnienia grup dyskusyjnych jest możliwość
swobodnej wymiany poglądów na dany temat, wysyłanie informacji reklamowych
narusza cel ich istnienia i zniechęca użytkowników do wykorzystywania tej
formy komunikacji.
W sieci można znaleźć listy z nazwami domen zezwalających na spamming a
także adresy skrzynek pocztowych osób wysyłających takie wiadomości. Inną
metodą
jest filtrowanie poczty elektronicznej. Liczne porady organizacji zajmujących
się zwalczaniem praktyki spammingu zalecają użytkownikom [7], aby nigdy nie
odpowiadać na takie wiadomości (nawet gdy załączona do "spam wiadomości"
instrukcja prosi o odpowiedź z zaznaczeniem iż nie chce się otrzymywać nadal
takich e-mail`i). Stworzona została nawet lista osób , które nie życzą
sobie przesyłania do nich informacji reklamowych (tzw. lista Robinsona).
Uciążliwość spamu nie musi być nikomu udowadniana. Do walki z tym
procederem powoływane są coraz to nowe organizacje - Coalition Against
Unsolicited Commercial Email ( CAUCE) oraz stworzony w 1999 jej europejski
oddział. American Online konsekwentnie realizuje zapowiedzianą wiosną 1999
akcję blokowania skrzynek pocztowych domniemanych spammerów. Projekt regulacji
dotyczącej spammingu powinien zostać przedłożony w bieżącym roku przez
Senat prezydentowi G. Bushowi [8]. Obowiązujące w Polsce prawo może
przeciwdziałać takim praktykom reklamowym. Należy pamiętać iż spam osłabia
potencjał reklamowy tkwiący w poczcie elektronicznej zmniejszając zaufanie
konsumentów do promocji towarów tą drogą.
Krzysztof Gienas
Autor jest studentem III roku prawa WPiA Uniwersytetu Szczecińskiego.
[1] J. Rafa " Co biznes może uzyskać dzięki sieci" 1995
(http://ultra.wsp.krakow.pl/Pl-win/papers/papers.html)
[2] R. Kowaczewski "Prawo do prywatności a marketing internetowy" 14
grudnia 2000 BiznesNet (http://biznesnet.pl)
[3] P. Pszczel "Spam - nowe możliwości" w: "Internet - fenomen
społeczeństwa informatycznego" red. T. Zasępa Częstochowa 2001
[4] D. Kasprzycki "Rules of Fair Competition in the Internet"
(http://www.uni-muenster.de/Jura.itm/lidc/q3pol.doc)
[5] P. Waglowski "Naruszenie dóbr osobistych w Internecie i ich
cywilnoprawna ochrona na podstawie przepisów KC" praca magisterska
Warszawa 1999; P. Waglowski "Internet a dobra osobiste człowieka" w:
"Internet - fenomen społeczeństwa informatycznego" red. T. Zasępa;
Częstochowa 2001.
[6] K.Gienas "Zwyczaj w Internecie - netykieta" (maszynopis) 2001.
[7] AntiSpam Home Page (http://www.arachnoid.com/index.html) odwiedzona 12
lutego 2001.
[8] K. Murphy "Spam Legislation likely to pass this year"
InternetWorld Daily News 29 stycznia 2001 (http://www.iw.com/news/).
Napisz co myślisz o tym opracowaniu na WebForum.
