Krzysztof Gienas
Regulacja Internetu w świetle rekomendacji Rady Europy.
Listopad 2001
Termin samoregulacja coraz częściej pojawia się w publikacjach związanych z prawnymi
aspektami Internetu. Okazuje się, że regulowanie sieci wymaga współdziałania
organów państwowych i firm oferujących usługi internetowe. 5 września bieżącego roku została przyjęta rekomendacja Rady Europy [1] dotycząca samoregulacji tzw. cyber contentu czyli zawartości serwisów internetowych. Głównym założeniem rekomendacji jest walka z materiałami nielegalnymi i szkodliwymi w sieci. Warto zaznaczyć, iż Rada Europy aktywnie
włącza się w kreowania standardów obowiązujących w Internecie - najlepszym przykładem
może być konwencja dotycząca cyberprzestępczości.
Na pierwszy rzut oka rozwiązania zaproponowane przez Radę Europy nasuwają skojarzenia
z aktualnymi inicjatywami Unii Europejskiej. Czteroletni unijny plan (obejmujący lata
1999 - 2002) promowania bezpieczniejszego korzystania z Internetu poprzez zwalczanie materiałów nielegalnych i szkodliwych poświęca wiele miejsca samoregulacji.
Rekomendacja Rady Europy zakłada powołanie na poziomie krajowym organizacji reprezentujących dostawców dostępu do sieci, ISP a także internautów. Zrzeszenia takie
mają reprezentować interesy podmiotów tworzących infrastrukturę sieci a także współuczestniczyć w pracach legislacyjnych. Obecnie w Europie istnieje kilkanaście organizacji zrzeszających dostawców usług w Internecie.
Jedną z podstaw samoregulacji są tzw. kody zachowań (code of conduct) opracowywane
przez ISP. Zawierają one zbiory reguł i procedur stosowanych przez ISP, obecnie duży nacisk kładzie się na wypracowanie procedur związanych z usuwaniem materiałów nielegalnych z sieci (w przypadku hostingu). Warto podkreślić, że zarówno omawiana rekomendacja Rady Europy jak i dyrektywy unijne nie przewidują obligatoryjnego tworzenia kodów zachowań. Dyrektywa unijna z 8 czerwca 2000r. dotycząca handlu elektronicznego
zakłada wspieranie opracowywania przez dostawców usług internetowych (ISP) kodów zachowań (code of conduct). Mają one przyczynić się do sprawnej realizacji innych postanowień dyrektywy, zwłaszcza tych, które dotyczą odpowiedzialności prawnej ISP za materiały umieszczane w sieci przez osoby trzecie.
W Internecie publikują zarówno sami użytkownicy jak i ISP będący jednocześnie dostawcami zawartości sieci (content provider). Rada Europy proponuje wprowadzenie uniwersalnych definicji opisujących zawartość serwisów internetowych. Opis publikowanego materiału ma
umożliwić świadomy wybór przez internautę interesujących go informacji. Co ważniejsze
takie rozwiązanie chronić ma dzieci przed kontaktem z materiałami, które mogą mieć negatywny wpływ na ich rozwój psychiczny. Sama inicjatywa wydaje się godna uwagi, opisy mają wskazywać nie tylko na brutalną lub pornograficzną zawartość, ale także materiały reklamujące alkohol, papierosy. W praktyce szczególnie trudny do zdefiniowania będzie pornograficzny charakter publikacji.
Odrębnym opisem mają zostać oznaczone lokacje, które pozwalają na anonimowy i niekontrolowany kontakt dorosłych z dziećmi. Jest to próba ochrony dzieci przed działaniem pedofilów w Internecie. Zanotowano bowiem przypadki, gdy za pośrednictwem sieci nawiązywali oni kontakt z dziećmi, szczególnie podczas dyskusji w chat room. Obecnie w Anglii przedstawiony został projekt uznania za przestępstwo kontaktowania się z dzieckiem w celu popełnienia przestępstwa seksualnego. Oznaczenia sieciowego contentu mają być pomocne przy stosowaniu oprogramowania filtrującego. Umożliwia ono "przeglądanie" zawartości witryn WWW i blokowanie dostępu internautom do materiałów uznanych za szkodliwe bądź nielegalne. Także Unia Europejska stawia na pierwszym miejscu wykorzystywanie filtrowania w celu eliminacji niepożądanych materiałów w Internecie. Fundacja Bertelsmanna [2] wskazuje, iż efektywny system filtrujący powinien zapewniać anonimowość użytkownikom. Poza tym materiały powinny być filtrowane z uwzględnieniem wolności wyrażania poglądów. Rekomendacja wskazuje także na tradycyjne metody blokowania dostępu dzieci do materiałów szkodliwych w Internecie. W tym przypadku chodzi głównie o weryfikację wieku a także stosowanie haseł dostępu. Oba rozwiązania stosowane są szeroko, zwłaszcza przez witryny oferujące serwisy pornograficzne.
Oddzielny problem stanowi wprowadzenie efektywnego systemu "hotlines". Internetowe
gorące linie umożliwić mają zgłaszanie przypadków rozpowszechniania nielegalnych publikacji przez samych internautów.. Przy pomocy ISP są one następnie usuwane z serwerów a współpraca z policją umożliwia pociągnięcie do odpowiedzialności osób, które wprowadziły do sieci materiały. Rzeczywista efektywność działania "gorących lini"
jest możliwa jednak tylko w przypadku koordynacji działań poszczególnych państw.
Pomimo użyteczności hotlines nie zahamują one całkowicie publikacji materiałów nielegalnych. Są one nieprzydatne w stosunku do zawartości stron www zgodnych z prawem, lecz uważanych za szkodliwe. W takim przypadku skuteczniejsze będzie wykorzystywanie systemów filtrujących.
Większość propozycji przedstawionych w rekomendacji jest już od dawna znana. Niektóre
rozwiązania takie jak filtrowanie mają zarówno zagorzałych zwolenników jak i przeciwników. Ci ostatni wskazują, iż oprogramowanie filtrujące nie jest w stanie skutecznie eliminować materiałów nielegalnych - jest ono skuteczne jedynie w przypadku witryn internetowych. Wątpliwości wywołują także pojęcia "materiały nielegalne i szkodliwe",
ze względu na różnice prawne i kulturowe szkodliwość publikacji w Internecie może być różnie rozumiana. W przypadku dziecięcej pornografii regulacje krajowe różnią się górną granicą wieku małoletniego - w rezultacie to co w jednym z państw zostanie uznane za dziecięcą pornografię w innym nie będzie mogło być tak zakwalifikowane. Niemniej jednak samoregulacja Internetu jest alternatywą dla zróżnicowanych regulacji prawnych.
Krzysztof Gienas
Autor jest studentem IV roku prawa - Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Ma na koncie kilka publikacji związanych z prawem w Internecie w serwisie "VaGla.pl - Prawo i Internet".
[1] COUNCIL OF EUROPE COMMITTEE OF MINISTERS
Recommendation Rec(2001)8 of the Committee of Ministers to member states on self- regulation concerning cyber content (self-regulation and user protection against illegal or harmful content on new communications and information services) 2001
[2] Bertelsmann Foundation "Self - regulation of Internet Content" 1999
