VaGla.pl Prawo i Internet - Odpowiedzialność kierownictwa zakładu pracy

Odpowiedzialność kierownictwa zakładu pracy (firmy) za korzystanie na terenie zakładu pracy z nielegalnych programów komputerowych

Materiały udostępnione przez Krzysztofa Janiszewskiego do wykorzystania w Serwisie VaGla.pl Prawo i Internet
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych, kopiowanie i używanie programów komputerowych bez zezwolenia właściciela praw autorskich jest zabronione i podlega surowym sankcjom cywilnym i karnym. W szczególności niedozwolone jest używanie oprogramowania w sieci komputerowej na większej liczbie stanowisk niż zezwala na to umowa licencyjna. Do odpowiedzialności, zarówno cywilnej, jak i karnej, może być pociągnięty ten, kto używa programu komputerowego bez zezwolenia, jak również - w przypadku niedozwolonego używania programów przez pracowników - odpowiedzialny przedstawiciel kierownictwa firmy.
1.Odpowiedzialność karna.
Zgodnie z ogólnymi przepisami kodeksu karnego za popełnienie czynu zabronionego odpowiada ten, kto dokonał przestępstwa samodzielnie lub wspólnie z inną osobą, ten kto kierował wykonaniem czynu zabronionego przez inne osoby (tzw. sprawca kierowniczy), a także ten, kto pomagał osobie trzeciej w dokonaniu czynu zabronionego. W kontekście niedozwolonego używania przez pracowników programów komputerowych szczególnie ważna jest odpowiedzialność tzw. sprawcy kierowniczego oraz pomocnika.
W rozumieniu art. 16 kodeksu karnego sprawcą kierowniczym przestępstwa jest również osoba, która choć sama nie zachowuje się w sposób zabroniony, to jednak ma rzeczywistą możliwość faktycznego panowania nad rozwojem i przebiegiem bezprawnej akcji. Istotnym elementem tego panowania jest to, że od decyzji osoby kierującej popełnieniem czynu zabronionego przez inną osobę zależy rozpoczęcie, kontynuacja i zakończenie bezprawnych działań. Pomocnikiem jest ten, kto chcąc lub godząc się na to, by inna osoba dokonała czynu zabronionego, ułatwia jej popełnienie tego czynu. Pomoc może polegać na aktywnym działaniu ze strony pomocnika lub zaniechaniu, np. celowym niedopełnieniu obowiązku służbowego. Pomoc może objawiać się w sferze działań fizycznych, jak też tylko w sferze psychicznej. Okazywanie solidarności ze sprawcą czynu zabronionego lub świadome nieutrudnianie mu popełniania przestępstwa jest pomocą psychiczną, jeżeli utwierdziło to sprawcę w jego zamiarze, zachęciło go do dalszej działalności przestępczej lub pomogło mu wyzbyć się skrupułów. Pomoc może mieć miejsce zarówno przed popełnieniem czynu zabronionego, jak i w trakcie jego realizacji. Tak więc, jeżeli kierownictwo zakładu pracy stwarza w zakładzie warunki dla nielegalnego kopiowania lub używania przez pracowników programów komputerowych, osoby wchodzące w skład kierownictwa firmy mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za tzw. sprawstwo kierownicze. W szczególności dotyczy to wypadków, gdy kierownictwo firmy lub osoba odpowiedzialna za zarządzanie siecią komputerową wydaje polecenie zainstalowania w tej sieci programu nabytego bez odpowiedniej licencji. Podobnie dzieje się, gdy kierownictwo firmy nabywa licencję uprawniającą do korzystania z oprogramowania tylko na jednym komputerze, a następnie wyraźnie nakazuje lub godzi się, aby program taki był wykorzystany na wszystkich komputerach pracujących w sieci. Z podobną sytuacją mamy również do czynienia, gdy z jednej strony wymaga się od pracowników wykonania określonych zadań przy użyciu programów komputerowych, z drugiej zaś firma nie nabywa odpowiedniego oprogramowania lub nabywa licencję na korzystanie z oprogramowania tylko na jednym lub na dwóch komputerach, podczas gdy w sieci pracuje ich kilkanaście.
Zdarza się także, że postępowaniu kierownictwa zakładu pracy przypisać można zarzut działania w charakterze pomocników. Często kierownictwo firmy zdaje sobie sprawę lub podejrzewa, że pracownicy używają na komputerach firmy nielegalnego oprogramowania, nie podejmuje jednak żadnych działań mających na celu przerwanie tej bezprawnej działalności, zachęcając tym samym pracowników do jej kontynuowania. Co więcej można nawet przyjąć, że obowiązkiem kierownictwa zakładu pracy (zwłaszcza w instytucjach, które świadczą usługi przy użyciu komputerów, np. banki, instytucje edukacyjne, hurtownie towarów itp.) jest wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za zarządzanie siecią komputerową oraz kontrolowanie oprogramowania pracującego w tej sieci. Niedopatrzenie takiego obowiązku może być traktowane jako ułatwianie pracownikom niedozwolonego kopiowania i używania programów komputerowych.
Warto także dodać, że rozdział 14 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ("Odpowiedzialność karna") przewiduje kwalifikowane postacie przestępstw, o których mowa w tym rozdziale. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa źródło stałego dochodu albo działalnością przestępczą kierował, zagrożenie karą jest odpowiednio wyższe.
2. Odpowiedzialność cywilna.
W sprawach o naruszenie majątkowych praw autorskich do programów komputerowych właściciel tych praw może żądać od naruszyciela zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia podwójnej, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia. Można także żądać naprawienia szkody, jeśli działanie naruszającego było zawinione.
Jeżeli sprawca naruszenia prowadził działalność gospodarczą we własnym lub cudzym imieniu, właściciel autorskich praw majątkowych, które zostały naruszone, może także domagać się, aby naruszyciel uiścił odpowiednią sumę pieniężną na rzecz Funduszu Promocji Twórczości. Suma taka nie może być niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia.
Z powyższymi roszczeniami można wystąpić zarówno przeciwko osobie fizycznej, jak i prawnej, która dopuściła się naruszenia. Przy czym do odpowiedzialności cywilnej z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych pociągnąć można także współsprawcę naruszenia, jego pomocnika oraz osobę nakłaniającą do popełnienia naruszenia. Osoby ponoszą solidarną odpowiedzialność ze sprawcą naruszenia. Nakłanianie interpretowane jest jako takie oddziaływanie na sferę motywacyjną bezpośredniego sprawcy, które dąży do wywołania u niego lub utwierdzenia zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Pomocnik, tak jak opisano powyżej, może wspierać sprawcę bezpośredniego zarówno psychicznie jak I poprzez dokonywanie czynności faktycznych. W praktyce może się zdarzyć, że zarzut naruszenia autorskich praw majątkowych do programu komputerowego postawiony zostanie nie wobec zakładu pracy, w którym używano bez zezwolenia oprogramowania komputerowego, ale przeciwko konkretnym przedstawicielom kierownictwa tego zakładu pracy, bezpośrednio zaangażowanym w bezprawne kopiowanie lub używanie programów komputerowych lub pomagającym (nakłaniającym) innych do popełnienia takiego naruszenia. W sytuacji, gdy zakład pracy nie posiada osobowości prawnej, a jest jedynie prowadzony przez osobę fizyczną zarejestrowaną w ewidencji działalności gospodarczej, jest rzeczą oczywistą, że adresatem takich zarzutów będzie właśnie ta osoba. Może się wreszcie zdarzyć, że pomimo postawienia zarzutów wobec osoby prawnej, przedstawiciele jej kierownictwa odpowiadać będą solidarnie z osobą prawną jako współsprawcy, pomocnicy lub podżegacze.
Opracowanie:
Kancelaria Prawna SK&S
(c) 2000 Microsoft Corporation. Wszelkie prawa zastrzeżone. Microsoft Microsoft Outlook są zastrzeżonymi znakami towarowymi lub znakami towarowymi Microsoft Corporation.