Igor Kowalewski
Ochrona praw konsumenta w cyberprzestrzeni - komentarz listopadowej dyrektywy Rady Europejskiej - Brussels1.
grudzień 2000
|
Igor Kowalewski
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki. Interesuje się problematyką szeroko pojętej ochrony danych osobowych, Obecnie zatrudniony jest w jednym z urzędów centralnych.
Inni autorzy >>
|
Postępujący wzrost popularności nowych zastosowań Internetu nie mógł pozostać niezauważony przez przedsiębiorców. Reklama i promocja internetowa jest obecnie niezbędna dla wylansowania, a następnie utrzymania pozycji na rynku. Potwierdzeniem powyższego stwierdzenia może być chociażby rosnąca z dnia na dzień liczba komercyjnych stron www.
Dotychczas żadne inne medium nie umożliwiało tak szybkiego i łatwego dostępu do tak szerokiej rzeszy potencjalnych odbiorców. Idea zakupów w wirtualnych sklepach jest niezwykle prosta, a jednocześnie bardzo wygodna i efektywna. Ponadto, nowy sposób zawierania umów sprzedaży na odległość umożliwia potencjalnym nabywcom zapoznanie się z ofertą (np.: przetestowanie możliwości shareware'owgo oprogramowania, przejrzenie zdjęć prezentujących określone produkty itp.). Innymi słowy, opisane powyżej czynności podjęte przez konsumenta mają zapobiec kupowaniu przysłowiowego 'kota w worku'. Z drugiej strony, praktyka pokazuje jednak, że dokonywanie transakcji za pośrednictwem Sieci rodzi liczne i skomplikowane problemy prawne.
Wysoki poziom ochrony konsumenta osiągnęły kraje członkowskie Unii Europejskiej implementując poszczególne dyrektywy wspólnotowe. Na szczególną uwagę zasługuje wydana 30 listopada przez Radę Unii Europejskiej dyrektywa 'Brussels 1' regulująca kwestie dotyczące handlu elektronicznego. Ten akt prawny wywołał głębokie oburzenie i falę dyskusji zarówno wśród podmiotów związanych z e-commerce, jak i w środowisku prawniczym. Największe kontrowersje wzbudził zapis przyznający konsumentowi prawo pozywania nieuczciwego kontrahenta przed sądem własnego kraju, choćby witryna wirtualnego sklepu znajdowała się poza granicami państwa konsumenta. Cytowany przepis przełamując zasadę actor sequitur forum rei ("powód idzie do sądu pozwanego") znacznie ułatwia konsumentowi dochodzenie swoich praw. Można zatem hipotetycznie przyjąć, że np.: obywatel grecki dokonujący zakupów za pośrednictwem francuskiej strony WWW, w przypadku nieuczciwych działań sprzedającego może wszcząć spór przed sądem greckim.
Podmioty prowadzące działalność na rynku elektronicznym zarzucają 'Brussels 1' brak spójności z wcześniejszymi przepisami prawa wspólnotowego, a w szczególności z postanowieniami Konwencji Brukselskiej z 1968 r. Obowiązujące dotychczas uregulowania wyrażały zasadę właściwości sądu miejsca pochodzenia towaru (sprzedawcy), nie zaś miejsca jego przeznaczenia (konsumenta). Nowe prawo wchodzi w życie w marcu 2002 r. Jednak już teraz przedsiębiorcy szacują koszty jakie będą zmuszeni ponieść w związku z koniecznością stworzenia jednostek reprezentujących ich firmy we wszystkich państwach członkowskich. "To nonsens. Nie będzie żadnej pewności prawa" mówi Angie Mills, kierownik Internet Advertising Bureau.
Z kolei Leonello Gabrici - rzecznik komisji przygotowującej 'Brussels 1' argumentował, iż "brak zaufania konsumentów jest główną przyczyną mało dynamicznego rozwoju handlu elektronicznego". Bezpośrednim zamierzeniem twórców dyrektywy była potrzeba podniesienia ochrony interesów konsumentów zawierających transakcje za pomocą nowego medium. Osiągnięcie tego stanu ma jednak wpłynąć pozytywnie na rozwój e-commerce, a tym samym na wzmocnienie pozycji przedsiębiorców prowadzących sprzedaż on-line.
Trudno przewidzieć jak nowe rozwiązania będą funkcjonowały w praktyce. W chwili obecnej, z uwagi na kontrowersje wokół 'Brussels 1' wiele państw członkowskich Unii Europejskiej nie podjęło jeszcze kroków zmierzających do implementacji dyrektywy do krajowych porządków prawnych. Już teraz wiadomo jednak, że nie będzie to na razie regulacja trwała. Pod wpływem nacisków organizacji przedsiębiorców Rada zgodziła się w ciągu pięciu lat zrewidować dyrektywę i dokonać w razie potrzeby odpowiednich poprawek.
W latach 1998-1999 trwały prace zmierzające do harmonizacji polskiego prawa konsumenckiego z przepisami unijnymi oraz do wyrównania standardów ochrony konsumenta na rynku krajowym. Efektem procesu wdrażania do naszego prawa odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej były przyjęte przez Parlament podstawowe regulacje konsumenckie, które nabrały w tym roku mocy obowiązującej. Aktem o fundamentalnym znaczeniu jest ustawa o niektórych uprawnieniach konsumentów i odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. 00 nr.22 poz.271). Regulacja ta przenosi do prawa polskiego przepisy dyrektyw dotyczących sprzedaży na odległość, sprzedaży poza lokalem sklepowym, niedozwolonych klauzul umownych oraz odpowiedzialności za produkt wadliwy.
